W Polsce Ludowej kwestia równouprawnienia kobiet i mężczyzn oficjalnie nie budziła kontrowersji. Kobiety na równi z mężczyznami brały aktywny udział w budowie socjalistycznego społeczeństwa. „Nie ma dziś w Polsce dziedziny, w której kobiety nie odgrywałyby ważnej roli” – twierdził Władysław Gomułka. Propagowano wzorzec „nowej kobiety” – wyemancypowanej z opresyjnych struktur patriarchalnej rodziny, samodzielnej i zaangażowanej w życie zawodowe.

Nowa kobieta wsiadała na traktor, pracowała w przemyśle – także ciężkim – i miała możliwość ubiegania się o stanowiska zmechanizowane i kierownicze. Zachęcanie kobiet do podejmowania „męskich” zawodów wynikało przede wszystkim z powojennego niedoboru siły roboczej po zniszczeniach II wojny światowej.

8 marca, w Międzynarodowy Dzień Kobiet, „wyzwolone” Polki świętowały jednak nie tyle kobiecość, co efektywność pracy. Tego dnia promowano hasła rywalizacji: która szybciej, która lepiej, która więcej. Jak pisała popularna powojenna „Przyjaciółka”:
„W dniu 8 marca wszystkie kobiety miłujące swój kraj, świadome swych obowiązków, wykażą, że Polska Ludowa może liczyć na miliony swoich córek! Kobiety miast i wsi! Żony i matki! Niech dzień 8 marca będzie świętem każdej z Was!”

Po 1956 roku, w wyniku rosnącego niezadowolenia społecznego, władze zaczęły stopniowo ograniczać udział kobiet na stanowiskach tradycyjnie zarezerwowanych dla mężczyzn. Dzień Kobiet również przeszedł ewolucję – z dnia mobilizacji do pracy stał się raczej symbolicznym świętem. W zakładach pracy składano kobietom życzenia i wręczano drobne upominki – goździk lub tulipan, rajstopy, mydło, kawę czy inne codzienne produkty.

Choć Międzynarodowy Dzień Kobiet obchodzony jest globalnie od 1910 roku, w Polsce jego obraz na trwałe związał się z realiami PRL-u. Z okazji święta publikowano portrety kobiet-przodowniczek pracy, stawiając je za wzór do naśladowania. Jedną z najbardziej znanych była Magdalena Figur – traktorzystka, która stała się bohaterką filmu dokumentalnego Dziewczyna z plakatu.

In the People’s Republic of Poland, gender equality between women and men was officially not seen as a problem. Women participated alongside men in building a socialist society. “There is no field in Poland today where women do not play an important role,” declared Władysław Gomułka. The state promoted the image of the “new woman” – liberated from the oppressive structures of the patriarchal family, independent and actively engaged in professional life.

This new woman took the wheel of a tractor, worked in industry – including heavy industry – and could apply for mechanized and managerial positions. Encouraging women to take up traditionally “male” professions stemmed largely from the post-war labor shortage following the devastation of World War II.

On March 8th, International Women’s Day, these “liberated” women didn’t simply celebrate femininity – it was a day focused on work productivity: who could do more, better, or faster. As the popular post-war women’s magazine Przyjaciółka proclaimed:
“On March 8, all women who love their country and are aware of their duties will show that the People’s Republic of Poland can count on millions of its daughters! Women of towns and villages! Wives and mothers! Let March 8 be a celebration for each of you!”

After 1956, in response to growing social unrest, the government began gradually removing women from positions traditionally reserved for men. Women’s Day also shifted in tone – from a day of mobilization to a more symbolic celebration. In workplaces, women received well-wishes and small gifts: a single flower (typically a carnation, later a tulip), pantyhose, soap, coffee, or other useful household items.

Although International Women’s Day has been celebrated globally since 1910, in Poland it is most strongly associated with the era of the PRL. On this day, portraits of female labor leaders were published and held up as role models. One of the most famous was Magdalena Figur – a tractor driver who later became the subject of the documentary film The Poster Girl.

ĆWICZENIA DO TEMATU